Wystawa ukraińskiej sztuki sakralnej
Wystawa ukraińskiej sztuki sakralnej
Виставка українського церковного мистецтва
Działalność swoją rozpoczynamy otwarciem Galerii Sztuki Ukraińskiej, w której organizujemy wystawę sztuki cerkiewnej, będącej żywym dowodem odbudowy, odradzania się kultury ukraińskiej. Spełnia się więc proroctwo wielkiego poety T. Szewczenki, że spod ruin cerkwi…
“Ukraina wstanie!
I rozproszy mrok niewoli,
Światło prawdy wznieci,
I pomodlą się, już wolne,
Niewolników dzieci.”
Na wystawie eksponujemy zespół 20 ikon z nieczynnej, zrujnowanej cerkwi w Cewkowie koło Lubaczowa, ikonę Matki Boskiej Pokrowy z Gorajca oraz cudowną ikonę Matki Boskiej z Dzieciątkiem z Korczmina. Pochodzą one z XVII–XIX w. i reprezentują różne pod względem stylu i techniki szkoły sztuki ikonograficznej. Restaurację tych bezcennych dla nas dzieł – w istniejącej przy Fundacji św. Włodzimierza Sekcji Ochrony i Konserwacji Zabytków Ukraińskiej Kultury Materialnej – prowadzą doświadczeni konserwatorzy zabytków, mgr Jadwiga Styrna i mgr Agata Mamoń.
Dalszą część wystawy stanowi ekspozycja podarowanych Fundacji ikon współczesnego krakowskiego malarza Jerzego Nowosielskiego oraz grafik Tyrsusa Wenhrynowicza, które są swoistą dokumentacją artystyczną wielu nie istniejących już dziś cerkwi.
WYSTĄPIENIE JEGO EMINENCJI KS. KARDYNAŁA FRANCISZKA MACHARSKIEGO, METROPOLITY KRAKOWSKIEGO
Uczucie, które teraz mną włada to jest radość i wdzięczność. Wdzięczność Panu Bogu, który jest Bogiem historii, na przekór wszystkim, którzy myślą, że to jest Bóg słaby. Ten, który jest Panem historii pozwolił i drogi otworzył żebyśmy się tutaj znaleźli, i to znaleźli razem. Za to dziękujemy Zbawicielowi naszemu, który nas przygarnia do siebie, a równocześnie przygarnia nas, ludzi dwóch narodów, ku sobie, abyśmy byli bliżej Zbawiciela i równocześnie siebie nawzajem. Myśmy zaczęli z Panem Doktorem Mokrym rozmowy na ten temat w czasach, w których, mój Boże, nie tak znowu wiele było trzeba odwagi, ale trzeba było niewątpliwie być zdecydowanym na to, że pójdziemy pod prąd – tej oficjalnej ideologii, a co gorsza i praktyce dzielenia narodów. Kiedy przyszła wolność zastała nas już przy daleko zaawansowanej pracy. Za waszą odwagę, panie i panowie, jesteśmy wam bardzo wdzięczni, a myślę, że długa historia Kapituły Metropolitalnej krakowskiej, w której domu jesteśmy, zapisała jeszcze jedną, bardzo piękną kartę, i kościelną i polską, a jeżeli polską, to właśnie taką, wspólną – w tym najlepszym tego słowa znaczeniu, europejską; wspólną – wyprowadzającą się z jednego chrztu i prowadzącą ku wspólnocie. Bardzo dziękujemy za to i gorąco sobie życzymy, żeby to była jedna z tych kart, które będziemy razem pisać w Krakowie, w tym mieście, które potrafi służyć spotkaniu ludzi i narodów, i potrafi – przyjmując – równocześnie mnożyć otrzymane dary. Bardzo za to dziękujemy, jeszcze raz powtarzam, radujemy się wspólnie i wspólnie bierzemy się do roboty, dalszej roboty nie tylko nad tym domem, ale i nad kosztowaniem i mnożeniem daru chrześcijaństwa, daru kultury, daru wspólnoty.
„Między Sąsiadami – Між сусідами” 1992, nr 2, s. 12.
WSPÓLNE NIEBO
W szesnastowiecznej kamienicy przy ulicy Kanoniczej 15 w Krakowie czynne jest od 5 czerwca Centrum Nauki i Chrześcijańskiej Kultury Ukraińskiej. Miarą jego znaczenia może być fakt, że jest pierwszym tego rodzaju ośrodkiem, reprezentującym jedną tylko z narodowości dawnego ZSRR, wchodzącym na miejsce instytucji służących kultywowaniu przyjaźni polsko-radzieckiej.
Centrum założone zostało dzięki środkom zgromadzonym przez Fundację Św. Włodzimierza Chrzciciela Rusi Kijowskiej, w Krakowie. Jej powstanie wiąże się z nagrodą otrzymaną przez prezesa-założyciela, dr Włodzimierza Mokrego, za działalność naukową, ukazującą chrześcijańskie korzenie kultury ukraińskiej. Celem ośrodka jest zarówno oddziaływanie na spustoszoną i wyjałowioną przez dziesięciolecia komunizmu Ukrainę (dr Mokry mówi o “duchowym Czarnobylu”, którego skutki będą równie trudne do przezwyciężenia, jak następstwa katastrofy w elektrowni jądrowej), jak tworzenie podstaw autentycznego porozumienia pomiędzy sąsiadującymi narodami. Tym celom służyć ma, między innymi, wydawane przez fundację pismo “Między sąsiadami”, zamieszczające publikacje w języku polskim i ukraińskim.
W salach na piętrze otwarto Galerię Sztuki Ukraińskiej, w której do października oglądać będzie można trzy wystawy. Jedna prezentuje ikony i ikony cerkwi, malowane przez Jerzego Nowosielskiego, druga drzeworyty Tyrsusa Wenhrynowicza przedstawiające nie istniejące już cerkwie greckokatolickie w Polsce, trzecia poświęcona jest działalności konserwatorskiej prowadzonej przez fundację. Taki profil ekspozycji wydaje się w pełni uzasadniony faktem, że stan zachowania materialnych podstaw duchowości ukraińskiej w Polsce jest bardzo zły. Dramatyzm sytuacji dobrze oddają fotografie przedstawiające cerkiew w Wierzbicy, w woj. zamojskim, która w następstwie wieloletnich zaniedbań zawaliła się w lutym tego roku.
Bardziej optymistyczny charakter będzie miała kolejna ekspozycja prezentująca książki, jakie napływają pod adresem Centrum Ukraińskiego w Krakowie w następstwie kwesty przeprowadzonej przez dr Mokrego w ośrodkach badań ukrainistycznych w USA i Kanadzie. Dary przychodzą z najpoważniejszych ośrodków badawczych, między innymi z Uniwersytetu Harvarda, Emonton, Toronto i Winnipeg. W planach fundacji leży stworzenie ośrodka, mogącego współpracować z powołaną przed trzema laty Katedrą Filologii Ukraińskiej w Instytucie Filologii Wschodniosłowiańskiej na Uniwersytecie Jagiellońskim. Jej cel wykracza jednak poza działalność ściśle naukową, ku sferze ducha. “Gdybyśmy – mówi prezes fundacji – potrafili wznieść się o centymetr ponad ziemię, zobaczylibyśmy nad sobą wspólne niebo”.
M. St.
“Rzeczpospolita”, Warszawa, 09.07.1992 r.
СПІЛЬНЕ НЕБО
У кам’яниці ХVI ст. на вулиці Канонічій, 15, у Кракові відкритий є від 5 червня Центр української науки і культури. Мірою його значення може бути факт, що це перший цього роду осередок, який репрезентує одну тільки націю бувшого СРСР і займає місце інституцій, які служили плеканню польсько-радянської дружби. Центр заснований був завдяки фондам, зібраним Фундацією св. Володимира Хрестителя Київської Руси в Кракові. Виникнення Фундації пов’язане з нагородою, отриманою її засновником д-ром Володимиром Мокрим за наукову діяльність, у якій вказував на християнські корені української культури. Метою осередку є як впливання на спустошену і знекровлену десятиріччями комунізму Україну (д-р Мокрий говорить про “духовний Чорнобиль”, наслідки якого буде так само важко перебороти, як і наслідки катастрофи в ядерній електростанції), так і творення основ автентичного порозуміння між сусідніми націями. Цій меті служитиме, м.ін., видаваний Фундацією альманах “Між сусідами”, в якому друкуватимуться публікації польською та українською мовами. В залях на другому поверсі відрито Галерею українського мистецтва, в якій до […] можна буде оглядати три виставки. Одна представляє ікони і картини церков, мальовані Юрієм Новосільським, друга – дереворити Тирса Венгриновича, що зображають частинно вже неіснуючі, греко-католицькі церкви у Польщі, третя присвячена є реставраторській діяльності, веденій Фундацією. Такий профіль експозиції здається бути повністю оправданий фактом, що стан збереження матеріальних основ української духовності у Польщі є дуже поганий. Драматизм ситуації добре віддають фотографії з зображенням церкви у Вербиці в Замістському воєводстві, яка внаслідок багаторічних занедбань завалилася в лютому 1992 р. Більш оптимістичного характеру буде чергова експозиція, що представлятиме книжки, які надходять на адресу Українського центру в Кракові внаслідок збірки, проведеної д-ром Мокрим в осередках українознавчих студій у США і Канаді. Дари надходять з найповажніших дослідницьких осередків, м.ін., з Гарвардського університету, Едмонтону, Торонто, Вінніпегу. В планах Фундації є створення осередку, який міг би співпрацювати з покликаною три роки тому Кафедрою української філології в Ягеллонському університеті. Її мета виходить однак поза діяльність суто наукову, до сфери духа. “Коли б ми, – говорить голова Фундації, – зуміли піднестися сантиметр над землею, побачили б над собою спільне небо”.
„Między Sąsiadami – Між сусідами” 1992, nr 2, s. 20.
UKRAINA NA KANONICZEJ
Europejski Miesiąc Kultury przynosi nam wiele niespodzianek. 5 czerwca br. krakowianie mogli uczestniczyć w niecodziennym wydarzeniu. Działająca już od dłuższego czasu Fundacja im. św. Włodzimierza Chrzciciela Rusi Kijowskiej z siedzibą w Krakowie otworzyła uroczyście podwoje Centrum Ukraińskiej Nauki i Kultury. Piękna jego siedziba mieści się w częściowo już odrestaurowanej, gotycko-renesansowej kamienicy przy ul. Kanoniczej 15, wydzierżawionej od Kurii Metropolitalnej. W amfiladowych salach na I piętrze rozpoczęła działalność Galeria Sztuki Ukraińskiej prezentując wystawę pt. “Ukraińska Sztuka Cerkiewna”.
Na naszych oczach kultura ukraińska zaczyna wychodzić z podziemia i powraca do krwiobiegu kultury europejskiej. Odkrywamy, że Ukraińcy żyją także wśród nas. Upadają slogany o jednym państwie i jednym narodzie.
Niezwykle uroczyste otwarcie wystawy zgromadziło mnóstwo osób z różnych środowisk. Byli pomiędzy nimi przedstawiciele duchowieństwa rzymskokatolickiego (kardynał Marcharski), grekokatolickiego i prawosławnego, ambasador Ukrainy, ukraiński minister kultury, przedstawiciel prezydenta Ukrainy, ludzie sztuki i kultury. Usłyszeliśmy obietnicę tworzenia podobnych centrów polskiej kultury na Ukrainie, wypowiedzianą piękną polszczyzną ustami jej ambasadora – Teodozego Staraka.
Symbolicznemu spotkaniu obu narodów towarzyszyły chóry z Lublina i Lwowa, których śpiew – jak powiedział Włodzimierz Mokry – po wielu latach znów usłyszały ikony.
Jan KRUSZYŃSKI
“Tygodnik Powszechny.” Katolickie pismo społeczno-kulturalne, Kraków, nr 26/28.06.1992r.
УКРАЇНА НА КАНОНIЧIЙ
Європейський місяць культури приносить нам багато несподіванок. 5 червня ц.р., краків’яни могли брати участь у нещоденній події. Діюча вже від довшого часу Фундація св. Володимира Хрестителя Київської Руси врочисто відкрила двері Центру української науки і культури. Її прекрасна резиденція поміщується в частинно вже відреставрованій готично-ренесансовій кам’яниці на вулиці Канонічій 15, орендованій від Митрополичої курії. В анфіладових залах, презентуючи виставку “Українське церковне мистецтво”, почала свою діяльність Галерея українського мистецтва.
На наших очах українська культура починає виходити з підпілля і повертає у кровний обіг європейської культури. Відкриваємо, що українці живуть також серед нас. Падають стандартні фрази про одну державу і одну націю.
Надзвичайно врочисте відкриття виставки зібрало дуже багато осіб з різних середовищ. Були посеред них представники римо-католицького (кардинал Махарський), греко-католицького і православного духовенства, амбасадор України, український міністр культури, представник президента України, люди культури і мистецтва. Почули ми обітницю творення подібних центрів польської культури в Україні, висказану гарною польською мовою вустами її амбасадора – Теодозія Старака.
Символічну зустріч обох націй супроводжували хори з Любліна і Львова, яких спів – як сказав Володимир Мокрий – після багатьох років знов почули ікони.
„Między Sąsiadami – Між сусідами” 1992, nr 2, s. 20.